نقش جهان (میدان امام)
درباره نقش جهان (میدان امام):
میدان نقش جهان، میدانی مستطیل شکل با طول ۵۶۰ متر و عرض ۱۶۰ متر در مرکز شهر اصفهان است. میدان نقش جهان قبل از انقلاب اسلامی ایران معروف به نام “میدان شاه” بود و پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی به “میدان امام” تغییر نام داده شد. میدان نقش جهان اصفهان میدان مرکزی شهر اصفهان است و در قلب مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد.
پیش از آنکه شهر اصفهان به پایتختی ایران در دوره صفویان برگزیده شود در محل این میدان؛ باغی گسترده و وسیع بنام «نقش جهان» وجود داشت. این باغ همچنین محل استقرار ساختمانهای دولتی و کاخ فرمانروایان تیموری و آققویونلوها بود. در آن زمان بخش میْدانی باغ، «درب کوشک» نام داشت. این بخش در ضلع غربی میدان نقش جهان امروزی و در محل ساخت کاخ عالی قاپو قرار داشتهاست. در دوران سلجوقیان، دست کم بخشی از باغ نقش جهان بنام به میدان «کوشک» بودهاست. برکیارق در این میدان از سوی برادرش محمود دستگیر شد. همچنین میدان کوشک، جایگاه اعدام محکومان به اعدام و برگزاری برخی از آیینهای رسمی همچون جشن نوروز بودهاست.
از ابتدای سلطنت شاه عباس اول، سطح میدان در اندازه بسیار بزرگتر از میدان کوشک سابق تسطیح شد و بارها آیین چراغانی و آتشبازی در آن برپا شد. استاد محمدرضا و استاد علیاکبر اصفهانی، نام دو تن از معمارانی هستند که میدان نقش جهان را طرحریزی و به شکل فعلی بنا نهادهاند. نام این دو معمار بر سردر بناهای پیرامونی میدان به چشم میخورد. کارشناسان معتقدند تاریخ اتمام ساخت میدان نقش جهان سال ۱۰۴۶ هجری قمری معادل ۱۰۱۵ خورشیدی (۱۶۳۶ میلادی) می باشد. در طول دوران ساخت میدان نقش جهان و پس از آن در سراسر دوران صفویه، این میدان زنده و فعال بوده است، فقط در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، به تدریج از رسیدگی به میدان خودداری شدهاست.
در ایام سلطنت شاه سلطان حسین، جویهای آب به تدریج راکد شد و آخرین درختان باقیمانده از درختانی که شاه عباس به دست خود کاشته بود، خشکیدند.
در دوره قاجار نیز میدان نقش جهان مانند سایر بناهای تاریخی اصفهان مورد بیتوجهی قرار گرفت. بخشهایی از میدان نقش جهان در طول دوران آشفتگی ایران از حمله اشرف افغان تا استقرار حکومت قاجاریه، تخریب گردید. بخشهایی نیز از جمله عمارت نقارهخانه در دوره قاجار از میان رفت.
از زمان حکومت رضا شاه پهلوی تا امروز، کار مرمت و بازسازی میدان نقش جهان اصفهان بطور مداوم ادامه دارد. علاوه بر این بناها ۲۰۰ حجره دو طبقه پیرامون میدان نقش جهان واقع شدهاست که عموماً جایگاه عرضه صنایع دستی اصفهان میباشند.
میدان نقش جهان اصفهان جزء نخستین آثار ایرانی بوده است که بهعنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت جهانی رسید.
نام این میدان پس از ساخت میدان شاه بوده است و به همین دلیل این میدان با نامهای مختلفی شناخته می شود:
(۱) میدان نقش جهان،
(۲) میدان شاه، و
(۳) میدان امام.
بسیاری از گردشگران و جهانگردانی که در زمانهای گذشته به توصیف شهر اصفهان پرداختهاند از شکوه و عظمت میدان نقش جهان سخن بسیار گفتهاند و از بازدیدهای سفیران و نمایندگان خارجی و اتباع کشورهای دیگر در این میدان خاطراتی را شرح دادهاند و بسیاری از مذاکرات تاریخی بین دولتمردان ایرانی و فرستادگان خارجی در میدان نقش جهان اصفهان انجام میشده است.
در پیرامون میدان نقش جهان، مشهورترین و عظیمترین بناهای تاریخی اصفهان ساخته شده اند که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
(۱) مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه (در ضلع جنوبی)،
(۲) مسجد شیخ لطفالله (در ضلع شرقی)،
(۳) عمارت عالیقاپو (در ضلع غربی) و
(۴) سردر قیصریه (در ضلع شمالی).
اطراف میدان نقش جهان اصفهان را ۴ بازار بزرگ احاطه کردهاند. عایدات ۴ بازار اطراف میدان نقش جهان، در سال ۱۰۱۷ هجری قمری وقف چهارده معصوم شدهاست. ولی قلی شاملو در کتاب قصص الخاقانی مینویسد که شاه عباس در سال ۱۰۱۴ بازار دور میدان نقش جهان اصفهان، کاروانسرای بزرگ آنجا، بنای قصیریه، و حمام شاهی را وقف سادات مدینه و بخصوص هزینه ازدواج دختران و پسران سید این شهر؛ کردهاست.
همزیستی ابنیه تجاری با ساختمانهای حکومتی و مذهبی و همچنین وجود قدیمیترین دروازه بازی چوگان جهان در میانه میدان نقش جهان از جاذبههای معماری این میدان است.
آدرس میدان نقش جهان:
ایران، اصفهان، میدان نقش جهان (میدان امام)