گنبد باز نطنز
درباره گنبد باز نطنز:
بعد از عبور از گردنههای نطنز و نمایان شدن دورنمای شهر نطنز، نخستین چیزی که چشم هر بیننده را به خود معطوف میکند، گنبدی است که بر روی کوهی بنا شده است و گنبد باز نام دارد.
یکی از نقاط تاریخی زیبا و جالب شهر نطنز مقبرهای است که برفراز قله یکی از رشتههای کوه کرکس در جنوب غربی شهر نطنز قرار دارد که از دور بنائی کوچک با روزنههایی چند به نظر میآید. این بنا که به گنبد باز معروف است شهرتش چنان است که کوهی را که گنبد بر فرازش بنا شده است را نیز شامل شده و به کوه گنبد باز معروف شده است.
درباره گنبد باز داستانهائی نقل شده که بیشتر آنها جنبه افسانه دارد.
برای بالا رفتن از کوه گنبد باز و رسیدن به گنبد باز راه مشخصی وجود دارد که اخیراً توسط یکی از اهالی نطنز علامت گذاری شده تا کسانی که تمایل به دیدن آن دارند، مسیر را گم نکنند.
از ایوان بنای افسانهای گنبد باز میتوان مسافتهای بسیار دور و به عبارت دیگر تا عمق کویر را دیدهبانی کرد. به عبارتی بر تختگاهی دایره مانند از سنگ لاشه بهقطر تقریبی ۱۰ متر و بلندی ۸۰ سانتیمتر الی ۳ متر بر قله کوهی که بلندی آن از سطح اطراف در حدود ۲ هزار متر است، گنبدی آجری ۸ ضلعی بنا شده است. آنچنانکه لبه پرتگاه تا جرزهای گنبد در حدود ۱ متر فاصله دارد.
ابعاد هر یک از اضلاع ۸ ضلعی این بنای گنبد باز؛ که از آجر و ملات گچ ساخته شده است؛ ۳ متر و قطر پی ۱٫۸ متر است. هر یک از درگاههای ۸ گانه آن به طول ۱۰۰ و عرض ۸۰ و بلندی ۱۸۰ سانتیمتر است و به فاصله ۳۰ سانتیمتر بالای هر درگاه دریچههائی به بلندی ۹۰ سانتیمتر تعبیه شده است و هر درگاه و دریچه بالای آن از سمت خارج به ایوانی کوچک به طول ۲ و عرض ۱ و بلندی ۳ متر پایان میگیرد و کف ایوانها را نیز با آجر مفروش کرده اند.
درگاه گوشه شمال غربی دارای پلکانی است با ۱۱ پله مارپیچ که به سمت بالا میرود و در سقف محوطه داخلی گنبد، دریچه مدوری وجود دارد که از آنجا نمای داخلی ساقه و پوشش خارجی گنبد که بهطور پیچ دار از شمال شرقی بهطرف جنوب غربی کشیده شده، نمایان است.
درباره ساخت گنبد باز و وجه تسمیه آن داستانهایی چند بین مردم رواج دارد که بهمرور زمان جنبه افسانهآمیز آنها بر حقیقت پیشیگرفته است. در کتاب زندگانی شاهعباس اول تألیف نصرالله فلسفی به وجه تسمیه این مکان چنین اشاره شده است که شاهعباس برای شکار بیشتر به گیلان و مازندران و گرگان و خراسان و برای شکار پرندگان، به اطراف اصفهان و کاشان مثل لنجان و نطنز میرفت. شاه بهشکار پرندگان علاقه زیادی داشت و صید پرندگان بیشتر بوسیله بازهای شکاری صورت میگرفت و همه سال حکام ولایات از هرجا بازهای شکاری فراوان برای او میفرستادند. گاهی فرستادگان مخصوصش از کشورهای بیگانه مانند روسیه و ترکستان بازهای شکاری جَلد و چابک بهایران میآوردند. یکی از بازهای شکاری شاهعباس بازی بود معروف به باز لَوَند و این باز را بهعلت جَلدی و چالاکیاش بهاین نام میخوانده است. شاه عباس صفوی، این باز بیباک چابک را از سایر بازها بیشتر دوست میداشت و بر حسب اتفاق، در سال ۱۰۰۱ هجری قمری، هنگامیکه از اصفهان بهقزوین میرفت، باز لوند در نزدیکی محله قصبه نطنز مُرد و شاه به علت علاقه فراوانی که بهاین باز داشت فرمان داد تا برفراز کوهی برجی به یادگار آن بنا کردند و این برج که هنوز پا برجا است به گنبد باز معروف است.
آدرس گنبد باز نطنز:
ایران، اصفهان، نطنز، گنبد باز نطنز