محوطه باستانی نقش رجب
درباره محوطه باستانی نقش رجب:
نقش رجب یکی از آثار ارزشمند باستانی ایران است. نقش رجب در ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید و سمت راست جاده شاهی واقع است. جاده شاهی شاهراهی بوده است که در ۲۵ قرن پیش، شوش (یکی از پایتختهای شاهنشاهی ایران) را به شهر سارد (پایتخت لیدی در منتهیالیه غربی شبه جزیره آناتولی فعلی) مربوط میساخته است.
در نقش رجب، در دامنه کوه، محوطه روباز غار مانندی وجود دارد که بر ۳ قسمت شمالی، شرقی و جنوبی؛ ۳ مجلس از مراسم تاجگذاری شاهان ساسانیان بر روی صخره ها کنده کاری و حکاکی شده برگزار شده است.
- در قسمت کوچک شمال محوطه نقش رجب که مجلس اول کنده کاری شده است و ۱٫۵ متر بالاتر از سطح زمین است؛ شاپور اول دومین شاهنشاه ساسانیان سوار بر اسب درشت اندامی است و در پشت سر شاهنشاه (شاپور اول) ۹ نفر از بزرگان کشور ایستادهاند. چنین به نظر میرسد که این جمع برای گرفتن تاج شاهنشاهی، یا حضور در مجلس شادی، یا برای امر مهمی افتخار حضور دارند. در سینه اسب شاهنشاه ۴ سطر بخط پهلوی ساسانی حجاری شده است و نزدیک آن ۶ سطر خط یونانی بهمان مضمون کنده کاری شده است. مضمون سنگ نبشته چنین است:
«اهورامزذاپرست، خداوندگار شاپور، شاهنشاه ایران و انیران، فرستاده از طرف خدا، پسر اهورامزداپرست خداوندگار اردشیر شاهنشاه ایران و انیران، فرستاده از سوی خدا، پسر خداوند پاپک شاه».
- مجلس دوم در وسط نشان دهنده مراسم تاجگذاری اردشیر پاپکان بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان است. این مجلس که ۴٫۵ متر پهنا دارد از ۸ نفر مرد و زن و کودک تشکیل یافته و همانطور که مینمایاند تاج یا حلقه پادشاهی از طرف روحانی عالی مقام «موبدان موبد» یا مظهر اهورامزدا به شاهنشاه اعطا میگردد. در پشت سر شاهنشاه (اردشیر پاپکان) دو نفر دیده میشوند که یکی از آن دو از ملازمان درباریست که مگس پرانی بالای سر شاهنشاه (اردشیر پاپکان) نگاهداشته و دیگری یکی از بزرگان کشور است که به حالت احترام ایستاده است. در جلو شاهنشاه (اردشیر پاپکان) و اعطا کننده تاج، دو کودک روبهروی هم ایستادهاند، یکی از آنها که در جلو شاهنشاه (اردشیر پاپکان) ایستاده است که بظاهر ولیعهد و فرزند شاهنشاه (اردشیر پاپکان) است. مظهر اهورامزدا یا روحانی بزرگ با یک دست تاج را به اردشیر میدهد و با دست دیگر عصای پادشاهی را به شاهنشاه (اردشیر پاپکان) تقدیم مینماید و پشت سر او دو نفر از بانوان درباری دیده میشوند که بطور جداگانه مراسم احترام را بجا میآورند. بیرون از این مجلس، سمت چپ، تصویر حجاری شده انسانی را میبینیم که دست راست را به حال احترام برداشته و سنگ نبشتهای را نشان میدهد، این نبشته ۳۰ سطر و بخط پهلوی ساسانی است که در حدود ۲۰ سطر آن کاملاً سالم و بقیه از بین رفته است. سنگ نبشته مربوط به کرتیر موبد موبدان، بزرگترین روحانی آن عصر، و نقش هم ظاهراً خود اوست. کرتیر در این کتیبه خدمات دینی خود را به کشور شاهنشاهی شرح داده است.
- مجلس سوم، مراسم تاجگذاری شاپور یکم، فرزند اردشیر پاپکان، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان است که از سال ۲۴۱ الی ۲۷۲ میلادی بر ایران سلطنت کرد. در این حجاری؛ شاپور سوار بر اسب، تاج شاهی را از روحانی بزرگ یا مظهر اهورا مزدا که او هم سوار بر اسب است میگیرد.
جلو نقش رجب میدان گاه وسیعی است که میتوان حدس زد زمانی آباد بوده است و خانههایی در آنجا وجود داشته است و حجاری آبی که در کوه نقش رجب دیده میشود این تصور را تقویت مینماید که چشمه آبی در آنجا وجود داشته و بطور کلی تفرجگاه باطراوتی بوده است که ۲ تن از شاهان ساسانی نقش مراسم تاجگذاری خود را در آنجا به یادگار گذاردهاند.
چون نقش رجب نزدیک شهر باستانی استخر است و این شهر زادگاه اردشیر و شاپور و نیاکان آنها بوده است از همین رو مراسم تاجگذاری خود را در این شهر انجام میدادند و به همین دلیل است که نقوش و تصاویری از این گونه مراسم در نقش رستم و نقش رجب بر سینه صخره ها حکاکی کرده اند.
اردشیر پاپکان بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی در ۳ نقطه مراسم تاجگذاری خود را نقش کرده است که یکی در همین نقش رجب است، دومی در نقش رستم است و سومی در تنگاب فیروزآباد است.
آدرس نقش رجب:
ایران، شیراز، مرودشت، ۳ کیلومتری شمال تخت جمشید، محوطه باستانی نقش رجب