گرگان

درباره گرگان:

کلیات گرگان:

شهر گرگان مرکز استان گلستان در شمال ایران و شرق دریاچه خزر است.

تا سال ۱۳۱۶ نام گرگان امروز اَستَرآباد نام داشت. البته نام این شهرقبل از اینکه اَستَرآباد باشد گرگان بوده است که در زمان حکومت اعراب بر ایران جرجان نامیده می شده است. در حمله مغولان به ایران گرگان قدیم به کلی ویران شد و اکنون ویرانه ای از آن در حوالی امامزاده یحیی بن زید در نزدیکی گنبد کاووس بجا مانده است.

گرگان در دوران باستان بیشتر به عنوان قسمتی از ایالت پارت به شمار می آمد و بعدها بخشی از طبرستان شد.

اَستَرآباد نام شهری تاریخی است که گرگان امروزی با توسعه ای که داشته آن را فرا گرفته است. از اَستَرآباد قدیم تنها تپه ای تاریخی درون شهر گرگان امروزی باقی مانده است که به نام قلعه خندان شناخته می شود که احتمالاً ارگ استرآباد در حدود ۳۰۰۰ قبل بوده است.

در واقع گرگان امروز در محل اَستَرآباد باستان شکل گرفته است و در حال حاظر به جزء قلعه خندان چیزی از اَستَرآباد باستان باقی نمانده است. اگرچه گرگان نیز یک شهر باستانی و تاریخی بوده است که در حمله مغولان نابود شد و ویرانه های آن در نزدیکی گنبد کاووس هنوز وجود دارد.

باور اغلب پژوهشگران بر این است که واژه استرآباد از دو قسمت «استر» و «آباد» تشکیل شده است. استر در زبانهای ایرانی به معنای ستاره و آباد به معنای عمارت است. از طرفی در دوران زرتشت ایرانیان ستاره ها را مظهر نور مقدس می دانستند از همین رو شکل گیری استرآباد را به دوران زرتشت نسبت می دهند.

برخی صاحبنظران معتقدند نام استرآباد از نام همسر یهودی خشایارشاه گرفته شده است.

در زبان پهلوی منطقه گرگان را «وُرکان» یا «وهرکانه»، در زبان یونانی «هیرکانیا»، و در زبان عربی «جرجان» می گفتند.

گرگان از مهمترین منطقه ها در زمینه پژوهش ها و کاوش های باستان شناسی است.

شماری از ترکمن ها در دهه های اخیر به شهر گرگان مهاجرت کردند و در این شهر در کنار سایر هوطنان زندگی می کنند.

شماری قزاق نیز در شهر گرگان ساکن هستند و تابعیت ایرانی دارند و در کنار سایر هموطنان در حال زندگی هستند ولی اقوام و آشنایان بسیاری در کشور قزاقستان کنونی دارند. قزاق ها در فاصله سالهای ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۱ از شوروی به ایران آمدند و در سه شهر گنبد، بندر ترکمن، و گرگان مستقر شدند بطوریکه محله هایی که قزاق ها در آن ساکن شدند را قزق محله نامیدند. برخی  از این قزاق ها با شکل گیری کشور قزاقستان به کشور خود بازگشتند اما بسیاری نیز در ایارن باقی ماندند و تابعیت ایرانی دارند.

از مشاهیر مهم استرآباد و گرگان کنونی عبارتند از

• حکیم سید ابوالقاسم میرفندرسکی
• فخرالدین اسعد گرگانی
• فصیحی استرآبادی
• نظام الدین استرآبادی
• بیاضی استرآبادی
• ملا محمد امین استرآبادی
• میر محمد مومن استرآبادی
• سلطان حسین استرآبادی
• میرزا محمد خان استرآبادی
• میرداماد استرآبادی

 

جغرافیای گرگان:

گرگان؛ با ۱۵۵ متر ارتفاع از سطح دریا؛ در شمال ایران و شرق دریاچه خزر واقع شده است.  شهر گرگان از سمت شمال به آق قلا، از جنوب به رشته کوههای البرز، از شرق به علی آباد کتول، از غرب به کردکوی و از شمال غربی به بندر ترکمن منتهی می شود.

اقلیم سرزمینی گرگان و مناطق پیرامونش متنوع است و شامل کوه، جنگل، چمنزار، جلگه، دشت، بیابان، شوره زار، دریا، خلیج، رودخانه، تالاب و زمین های کشاورزی می شود.

 

آب و هوای گرگان:

گرگان در تابستانها نسبتاً گرم و شرجی است اما به طور کلی آب و هوایی معتدل دارد.

 

جمعیت گرگان:

جمعیت گرگان حدود ۳۵۰ هزار نفر است.

 

مساحت گرگان:

۴۰  کیلومترمربع

 

فرهنگ گرگان:

فرهنگ گرگانی ها همان فرهنگ طبرستانی (مازندرانی) است که از فرهنگ خراسانی و سمنانی تاثیر گرفته است.

اهالی گرگان در قدیم به زبان استرآبادی صحبت می کردند اما کم کم زبان مازندرانی (طبری) با گویش فارسی در آن متداول شده است.

بافت تاریخی گرگان کنونی (استرآباد سابق) با مساحتی بالغ بر ۱۵۰ هکتار سومین بافت با ارزش و دارای سبک معماری پس از یزد و اصفهان است و وسیع ترین بافت تاریخی شمال ایران محسوب می شود. بافت تاریخی استرآباد در سال ۱۳۱۰ خورشیدی در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسید که محدوده آن منطبق بر محدوده قاجار شهر استرآباد است.

 

اقتصاد گرگان:

اقتصاد امروز گرگان و استان گلستان بر محورهای کشاورزی، تولید محصولات کارخانه ای، صنعت گردشگری، و بازرگانی و صادرات می چرخد و تنوعی از مشاغل مختلف در استان گلستان و شهر گرگان وجود دارد.

محور فعالیتهای اقتصادی استان گلستان، فعالیتهای کشاورزی است. این فعالیتها شامل زراعت، باغداری، جنگل و مراتع، دام و طیور، و شیلات و آبزیان می باشد. گندم عمده ترین محصول زراعتی استان گلستان استکه هم به صورت آبی و هم به صورت دیمی کشت می شود.

استان گلستان با وجود مراکز صید و دو مرکز تکثیر پرورش ماهیان خاویاری دارای مقام اول تولید خاویار در ایران است.

بخش صنعت استان گلستان با دارا بودن بیش از ۱۰۰۰ واحد صنعتی، ۲۴ شهرک و ناحیه صنعتی نقش بسیار مهمی در اقتصاد ایران ایفا می کند ودر جایگاه ۲۳ کشوری قرار دارد.

وجود جاذبه های طبیعتی و سیاحتی در استان گلستان از قبیل پارکهای جنگلی، آبشارهای طبیعی، تالابهای طبیعی، سواحل زیبا و آرام دریای خزر در شهرهای بندر گز و بندر ترکمن، جزیره منحصربفرد آشوراده، سدهای سازه ای، مراکز ییلاقی جهان نما، شاهکوه، زیارت و درازنو، پارک بین المللی گلستان، جنگلهای طبیعی، زیستگاه های مناسب برای پرندگان مهاجر و بومی، اسکله توریستی و تفریحی بندر گز و بندر ترکمن، وجود میادین سوارکاری، اماکن تاریخی و باستانی از قبیل برج قابوس، دیوار اسکندر، آرامگاه مختومقلی، مسجد جامع گرگان، میل رادکان، موزه و اماکن مذهبی و همچنین وجود اقلیم های مختلف گرم و خشک بیابانی در نواحی شمالی، معتدل و مرطوب در نواحی میانی و سرد کوهستانی در نواحی جنوبی استان گلستان؛ همراه با وجود اقوام و فرهنگهای مختلف، استان گلستان را به ایرانی کوچک تبدیل کرده است. وجود این همه جاذبه گردشگری باعث شده است که صنعت گردشگری نیز در استان گلستان و شهر گرگان جایگاه ویژه ای داشته باشد و روز به روز رو به گسترش است.

همجواری با کشورهای CIS (کشورهای بوجود آمده از فروپاشی شوروی سابق)؛ وجود راههای آبی، هوایی، ریلی و زمینی؛ وجود تولید محصولات کشاورزی و صنعتی در استان گلستان باعث شده است بخش بازرگانی نیز نقش مهمی در اقتصاد استان گلستان و شهر گرگان داشته باشد.

 

تاریخ گرگان:

آثار بدست آمده از تورنگ تپه در ۱۹ کیلومتری شرق گرگان فعلی و شاه تپه در ۱۶ کیلومتری غرب گرگان فعلی نشان از حضور و توقف انسان در حدود ۵۰۰۰ سال قبل و در دوره نوسنگی دارد.

در کتاب مقدس وندیداد اوستا از گرگان به عنوان نهمین سرزمین مقدس که اهورامزدا آفریده ذکر شده است. البته منظور از گرگان هم شهر تاریخی و باستانی گرگان است که در زمان اعراب جرجان نامیده می شد و اکنون مخروبه ای از آن در نزدیکی گنبدکاووس باقی مانده است.

در دوران ساسانیان؛ دیوار تدافعی بزرگی به نام دیوار بزرگ گرگان به دور شهر تاریخی گرگان ساخته شد که توسط باستان شناسان به «مار سرخ» شهرت پیدا کرد. دیوار بزرگ گرگان در قرن ۵ میلادی تکمیل شده است که بیانگر توانمندی بالای ایرانیان در آن دوران بوده است.

گرگان طی دوران های باستانی به عنوان شهرستانی در ایالت پارت محسوب می شده است که بعدها به عنوان بخشی از طبرستان (مازندران کنونی) به حساب می آمد.

گرگان تاریخی و باستانی در زمان تسلط اعراب بر ایران جرجان نامیده می شد و همانگونه که ذکر شد در نزدیکی گنبدکاووس قرار داشت.

در زمان حمله مغولان به ایران، گرگان یا جرجان به کلی ویران گشت. بعد از این ویرانی؛ اهالی جرجان کم کم در محل گرگان کنونی گردهم آمدند و به مرور زمان این مکان توسعه یافت به طوریکه شهر تاریخی استرآباد را فرا گرفت و به این شهر جدید استرآباد گفتند. به طوریکه آثار تاریخی شهر گرگان کنونی مربوط به شهر تاریخی استرآباد است.

در زمان قاجار ایران به ۴ ایالت وو ۱۲ ولایت تقسیم شده بود و منطقه یا سرزمین استرآباد یکی از آن ولایات بود که بلوک های مختلفی تقسیم شده بود که عبارت بودند از:

• انزان،
• سدن رستاق،
• استرآباد،
• شاهکوین و ساور،
• دهات ملک،
• کتول،
• فندرسک،
• رامیان،
• کوهسار

هر یک از این بلوک ها را یک نایب الحکومه زیر نظر حکمران استرآباد، سردار رفیع یانسری که یکی از رجال حاکم در زمان قاجار بو اداره می کرد. استرآباد در این زمان پایگاه طایفه قاجار نیز بود و دارای اهمیت مذهبی شد و دارالمومنین لقب گرفت. در اوایل سده بیستم میلادی گرگان دارای شمار زیادی مسجد، آرامگاه مذهبی و مدرسه دینی بود. اهمیت استرآباد از لحاظ مرکزیت سیاسی و دینی باعث شد تا پیش از آغاز سده بیستم؛ زبان گرگانی در آن به طور کل منقرض شود و جای خود را به زبان فارسی بدهد.

آقا محمد خان قاجار در استرآباد متولد شد و اکنون نیز خانه ای که وی در آن متولد شد و اولین مکان حکومتی و دولتی آقا محمد خان در استرآباد وجود دارند. آقا محمد خان؛ دیوار و باروی شهر استرآباد را بازسازی کرد دیواری که نادرشاه افشار تخریب کرده بود.

شهر استرآباد در دوران میرزا تقی خان امیر کبیر بازسازی شد.

۱۷ فروردین ۱۳۲۳ شهر گرگان کنونی؛ یا استرآباد سابق؛ دچار زمین لرزه شد و بیشتر بناهای آن ترک برداشت.

شهرستان های استان گلستان:

جاذبه های گردشگری گلستان: