فردوس
درباره فردوس:
شهر فردوس؛ با جمعیتی حدود ۳۰ هزار نفر؛ در فاصله
۱۸۵ کیلومتری شمال غربی بیرجند،
۳۶۳ کیلومتری جنوب مشهد،
۲۰۵ کیلومتری جنوب و جنوب غربی تربت حیدریه،
۶۸ کیلومتری جنوب غربی گناباد،
۶۵ کیلومتری جنوب بجستان،
۹۲ کیلومتری شرق بشرویه،
۱۹۰ کیلومتری شمال غربی طبس،
۹۳۴ کیلومتری شرق و جنوب شرقی شهر تهران
واقع شده است.
شهر فردوس مرکز شهرستان فردوس در استان خراسان جنوبی در ایران است.
شهر فردوس در مسیر محور اصلی ارتباطی استانهای یزد، کرمان، اصفهان، بوشهر، هرمزگان و فارس به مشهد قرار دارد.
شهر فردوس، از سطح دریا ۱۲۹۳ متر ارتفاع دارد.
فردوس امروزه به خاطر انار و زعفران مرغوبش شناخته مشهور است.
بررسی های باستان شناسی و وجود محوطه ها و تپه های باستانی، رونق این ناحیه را تا پیش از اسلام به خصوص در عصر تاریخی به اثبات رسانده است. قدیمی ترین آثار یافت شده در شهرستان فردوس مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد است و از آن پس آثاری از هزاره اول، دوران ساسانیان و دوره های مختلف اسلامی یافت شده اند که تداوم حیات طولانی در این شهر را نشان میدهد.
شهر فردوس تا سال ۱۳۰۸ خورشیدی “تون“ نام داشته است و در متون قدیمی اغلب به نام بلده طیبه تون و در مکاتبات دوران صفویان، به نام دارالمومنین تون نامیده شده است.
ایالت تون یکی از مناطق قهستان بوده است که بعد از الموت، دومین مرکز مهم فرقه اسماعیلیان بوده است و تا حمله مغول، اسماعیلیان در تون مستقر بودند.
آثار بجا مانده از دژهای آن دوران، مانند کوه قلعه فردوس و قلعه حسنآباد (قلعه دختر) اکنون نیز وجود دارند و می توان از آنها بازدید کرد.
در بسیاری از دوره های زمانی، تون در کنار قائن، یکی از دو شهر مهم و بزرگ ولایت قهستان بودند و نامش را همراه قائن و گاه در ترکیب با آن، به صورت «تونوکین» (تون و قاین) بجای قهستان بکار می بردند.
مردم شهر تون در حمله مغول قتل عام شدند و ۴۰ هزار نفر از اسماعیلیان در تون کشته شدند بطوریکه از کشته ها پشته و تپه ساخته شد و روی آن تپه، تخت هلاکوخان قرار داده شد. این تپه که به “تخت هلاکو” معروف شد تا چند دهه قبل در نزدیکی خندق فردوس باقیمانده بود.
بزرگترین رویداد ناگواری که در قرن اخیر در شهر تون روی داد، زلزله سال ۱۳۴۷ خورشیدی بود که ۳/۷ درجه در مقیاس ریشتر شدت داشت و بخش عمده شهر تون و روستاهای اطراف آن را تخریب کرد. پس از زلزله فردوس (تون) و تخریب شهر، یکی از علما و روحانیون بزرگ خراسان که در آن زمان در فردوس از محبوبیت بالایی برخوردار بود، مردم را ترغیب به مهاجرت و ساخت شهر جدید فردوس در محلی به نام اسلامیه نمود. به این ترتیب، تعدادی از مردم فردوس به این منطقه مهاجرت کردند ولی بخش عمده مردم در محلی که در نزدیکی شهر قدیمی ساخته شده بود، ساکن شدند. همچنین عده زیادی از ساکنان قبلی فردوس پس از این زلزله به شهرهای مشهد و تهران مهاجرت کردند و جمعیت فردوس به شدت کاهش یافت.
مردم فردوس به گویش تونی سخن میگویند. این گویش در میان گویشهای فارسی در خراسان، یکی از قدیمی ترین گویشها به شمار می رود که تا حد بسیار زیادی ویژگی های قدیمی تر زبان فارسی را حفظ کرده است. با این که این گویش از نظر واژگان موجود در آن زیرمجموعه ای از زبان پارسی است، به دلیل تفاوت ساختاری که در صرف افعال و جمله بندی با زبان رسمی ایران داشته است نسبت به سایر گویش های خراسان وام واژه های کمتری به خود راه داده است. آهنگ و وزن ادای کلمات در این گویش، به گونه ای است که درک آن برای شنونده ناآشنا بسیار دشوار است بطوریکه اغلب آن را یک زبان و نه گویش می پندارند.
دمای هوای فردوس با توجه به نزدیکی آن به کویر و کمبود رطوبت، بین شب و روز و تابستان و زمستان، اختلاف زیادی دارد. دمای هوای فردوس در فصل تابستان گرم و خشک و در فصل زمستان سرد و بارانی است.
اماکن ییلاقی و تفریحی فردوس عمدتاً در شمال و شمال شرق آن و در مجاورت کوهستانهای فردوس قرار گرفته اند.
علاوه بر این، شهرستان فردوس، از جمله شهرستانهای تاریخی کشور است.
منطقه حفاظت شده مظفری و کویر پلوند، در غرب فردوس قرار دارند که برنامه های کویرنوردی در آنجا انجام می شود.
مهمترین جاذبه های گردشگری فردوس عبارتند از:
(۱) آبگرم معدنی فردوس،
(۲) شهر تاریخی تون،
(۳) مدرسه علمیه علیا،
(۴) مسجد جامع تون،
(۵) مسجد، آب انبار و حمام کوشک،
(۶) حمام خیروز و موزه مردم شناسی،
(۷) مدرسه علمیه حبیبیه،
(۸) حوض انبار و مسجد سیدی،
(۹) بارگاه امامزادگان سلطان محمد و ابراهیم،
(۱۰) قنات بلده،
(۱۱) سنگ سوراخ،
(۱۲) کوه قلعه،
(۱۳) قلعه حسنآباد،
(۱۴) کویر پلوند،
(۱۵) شهر اسلامیه،
(۱۶) روستای ییلاقی باغستان، و
(۱۷) منطقه حفاظت شده مظفری.
صنایع دستی فردوس عبارتند از:
(۱) قالی فردوس، که از مهمترین صنایع دستی شهرستان فردوس بوده؛
(۲) تون بافی،
(۳) سفال گری،
(۴) برک بافی،
(۵) گلیم،
(۶) نمد مالی،
(۷) معرق کاری، و
(۸) مشبک کاری.
محصولات و سوغات اصلی منطقه فردوس عبارتند از:
- انار،
- زعفران،
- پسته،
- بادام،
- پنبه،
- گردو،
- انواع کشک و
- زیره
آدرس شهر فردوس:
(۱) ایران، بیرجند، شهر فردوس.
(۲) ایران، مشهد، تربت حیدریه، شهر فردوس.
(۳) ایران، یزد، طبس، شهر فردوس