تپه های باستانی هگمتانه
درباره اطلاعات ضروری تپه های باستانی هگمتانه:
هگمتانه پایتخت مادها (نخستین امپراطوری ایران)، پایتخت تابستانی هخامنشیان (دومین و مشهورترین امپراطوری ایران) و ساتراپ نشین مادها در دوران هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان بوده است.
یونایان و امپراطوری رم باستان به هگمتانه «اکباتان» می گفتند.
«آتن» یونان، «رم» ایتالیا، «شوش» در خوزستان، و «هگمتانه» در همدان از معدود شهرهای باستانی جهان هستند که اکنون نیز زنده هستند. هردوت هگمتانه را ساخته «دیااکو» (بنیانگذار امپراطوری ماد) می داند و بیان کرده است هگمتانه ۷ دیوار داشته است که هر کدام به رنگ یک سیاره بوده است.
بیان شده است که هگمتانه در سال ۷۰۸ پیش از میلاد توسط دیاکو ساخته شده و در سال ۵۵۰ قبل از میلاد (یعنی ۱۵۸ سال پس از شکل گیری) توسط کوروش کبیر فتح می شود.
در سال ۳۳۰ پیش از میلاد، هگمتانه توسط اسکندر مقدونی فتح شد و در ادامه پارسه (تخت جمشید) توسط اسکندر تصرف شد و امپراطوری هخامنشیان به پایان رسید.
هگمتانه در لغت به معنای «محل گردآمدن» و «محل گرد همایی» است و احتمال داده می شود بخاطر گردهمایی قبایل ماد برای تشکیل امپراطوری این نام به این مکان داده شده باشد.
بسیاری از باستان شناسان تپه هگمتانه را وسیع ترین تپه باستانی ایران دانسته و آن را بقایای ابنیه کاسی، مادی و هخامنشی و بعد از آن می دانند. مساحت تپه هگمتانه حدود ۳۰ هکتار است که با در نظر گرفتن بخش هایی که جزء محدوده تپه باستانی بوده، ولی اینک ساختمانهای مسکونی بر روی آن ساخته شده، به بیش از ۴۰ هکتار نیز می رسد. این تپه بیضی شکل، در داخل محدوده شهر فعلی همدان در دو سوی خیابان اکباتان (ابیاتان) واقع شده است.
در حفاری های باستان شناسی سالهای اخیر مشخص شده است که کاخ های هگمتانه باستان در همین تپه های هگمتانه کنونی در شهر همدان واقع بوده است.
از جمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده است که در بین آثار باستانی بدست آمده کم سابقه است.
آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکه منظم و پیشرفته آب رسانی در شهر حکومتی مادها و پارت ها است. در فواصل بین کانال های آب رسانی، معابری با عرض ۵۳۰ سانتیمتر وجود داشته و کف این معابر، تماماً با اجرهای مربع شکل و منظمی، مفروش بوده است. تحقیقات نشان داده که در فواصل ۳۵ متری بین معابر، دو سری واحدهای ساختمانی قرار دارند که هر کدام شامل یک حیات مرکزی (هال) با اتاق ها و انبارهایی به صورت قرینه در گرداگرد آن است. به شکلی که هر واحد مسکونی فضایی در حدود ۵۱۷ در ۵۱۷ سانتیمتر را در بر می گیرد.
پیشینه حفاری های علمی در تپه باستانی هگمتانه به سال ۱۹۱۳ میلادی برمی گردد که هیاتی فرانسوی از موزه لوور پاریس به سرپرستی شارل فوسی کاووش هایی در تپه هگمتانه انجام دادند اما نتایج این کاووش ها هیچگاه منتشر نشد.
در طی ۱۰ فصل حفاری انجام شده از سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۸ که حدود ۱۴۰۰۰ مترمربع از بقایای این شهر کاویده شد یکی از کهن ترین دوره های تمدن بشری نمایان شده است. همچنین یک حصار طولانی به ارتفاع ۹ متر و دو برج عظیم و کم نظیر در درون آن کشف شده است.
از جمله کاووش های علمی سال ۱۳۶۲ تا کنون که به سرپرستی محمد رحیم صراف به انجام رسیده، منجر به شناسایی شهر بزرگی در دل تپه هگمتانه شده است.
به طور کلی در ۱۰۰ سال اخیر باستان شناسان ایرانی و غیر ایرانی بارها تپه هگمتانه را حفاری کرده اند و آثار ارزشمند و بی نظیری از آن کشف کرده اند که اغلب متعلق به دوران هخامنشیان و نیاکان آنها بوده است.
آثار کشف شده از تپه باستانی و مهم هگمتانه در موزه های ایالات متحده آمریکا، فرانسه، آلمان، و موزه ایران باستان نگهداری می شوند. مهمترین آثار کشف شده از تپه باستانی هگمتانه عبارتند از:
- لوح زرین «آریارمنه» (آریارمنه نیای داریوش یکم هخامنشی است).
- لوح زرین «آرشام»
- دو قطعه لوح هم اندازه ۱۹ در ۸ سانتیمتر که یکی زرین و دیگری نقره ای است
- لوح زرین داریوش دوم
- لوح زرین اردشیر دوم
- کوزه نقره ای شکسته متعلق به دوران خشایار شاه
- بشقاب نقره ای هخامنشی
- بشقاب یا جام نقره مربوط به دوران اردشیر یکم هخامنشی
- ظرف طلا کاسه ای شکل که نام داریوش شاه بزرگ به زبان پارسی باستان، بابلی و عیلامی بر آن نوشته شده است
- پایه ستون سنگی مربوط به اردشیر دوم هخامنشی
- ته ستونی به نام اردشیر دوم هخامنشی
با وجود کشفیات موجود هنوز هگمتانه قسمت های کشف نشده و پنهان بسیاری دارد.
آدرس تپه های باستانی هگمتانه:
ایران، همدان، تپه های باستانی هگمتانه