دریاچه و تالاب بین المللی هامون
درباره دریاچه و تالاب بین المللی هامون:
دریاچه و تالاب بینالمللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه؛ هفتمین تالاب بینالمللی جهان و یکی از ذخیرهگاههای زیستکره در ایران است.
دریاچه و تالاب هامون در منطقه سیستان در استان سیستان و بلوچستان واقع شدهاند.
نام دریاچه هامون در اوستا کانس اویا یا کساُیا یا کَنسو، در پهلوی کیانسی یا کیانسیه یا کیانسه و شاهنامه فردوسی دریاچه زره و در نوشتههای فارسی زرتشتی کانفسه آمده است.
دریاچه هامون از سه دریاچه کوچک به نامهای هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده است که در زمان فراوانی آب به هم میپیوندند و دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران را تشکیل میدهند.
رودخانه هیرمند شریان اصلی ورود به تالاب بین المللی هامون است.
البته رودخانههای خاش رود، فراه، هاروترود، شور رود، حسینآباد و نهبندان نیز به هامون میریزند.
اما دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند است و این وابستگی باعث شده تا هرگونه نوسانات در میزان آب آن، مشکلاتی را برای کل سیستم تالاب بین المللی هامون بوجود آورد.
وسعت دریاچه هامون در زمان پرآبی ۵۶۶۰ کیلومترمربع است که از این مقدار ۳۸۲۰ کیلومترمربع متعلق به ایران و مابقی متعلق به افغانستان است.
رود هیرمند، از رودهای پرآب فلات ایران، اصلیترین رود در حوضه آبریز دریاچه هامون از بلندیهای کوههای بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه میگیرد و پس از طی مسافتی ۱۱۰۰ کیلومتری وارد دریاچه هامون میشود.
حقابه ایران از هیرمند مدتهاست بحث مذاکرات ایران و افغانستان بوده است و در گذشته قراردادهایی در این زمینه بسته شده است. با وجود انعقاد این قراردادها، از سالهای پایانی دهه ۱۳۷۰ خورشیدی و همزمان با کاهش بارشها و خشکسالی، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت.
نبود دولتی مقتدر در افغانستان، ساخت سد کجکی بر روی هیرمند، نصب و بکارگیری انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند جهت کشاورزی توسط کشاورزان افغان، خشک شدن دریاچه هامون را در پی داشته است.
در اردیبهشت سال ۱۳۹۳ خورشیدی و با جاری شدن سیلاب از افغانستان، دریاچه هامون پس از ۱۵ سال آبگیری کرد و جان تازه ای گرفت.
در ادبیات و اسطوره شناسی ایران کهن، دریاچه هامون از اهمیت ویژهای برخوردار است، بویژه در مباحث فرجام شناسی دین زرتشتی.
در اوستا بارها به دریاچه هامون اشاره شده است.
کنار این دریاچه کوه اوشیدا (اوشیدم یا اوشیدر) قرار دارد که در واقع کوهی بوده است که بر فراز آن بر زرتشت پیامبر وحی نازل میشده است.
کوه اوشیدا هم اکنون به نام کوه خواجه نیز معروف است.
بسیاری از مورخین با توجه به کوه اوشیدر و دریای کیانسه و سایر اسناد موجود خاستگاه آیین زرتشت را سیستان میدانند. این کوه اولین خاستگاه ادیان و آئینهای پسا اسطورهای میباشد و خاستگاه آئین زروانی است که ۱۲ هزار سال قدمت دارد؛ و در این دین علاوه بر اهورا؛ اهریمن هم مورد ستایش قرار میگیرد و خاندان گلپری و مراد که نو مسلمان شده هستند بازماندگان این قوم (زروانیها) میباشند که ساکن حاشیه دریاچه هامون هستند.
آدرس دریاچه یا تالاب هامون:
ایران، زاهدان، زابل، دریاچه و تالاب بین المللی هامون