جزیره هرمز | کلید خلیج فارس
درباره جزیره هرمز | کلید خلیج فارس:
هُرمُز؛ با جمعیتی حدود ۶ هزار نفر؛ یکی از شهرهای استان هرمزگان در جنوب ایران است و در بخش هرمز شهرستان قشم قرار دارد. شهر هرمز در جزیره هرمز قرار دارد. هُرمُز جزیرهای بیضیشکل و گنبدی نمکی در خلیج فارس و در ۸ کیلومتری بندرعباس است.
به علت موقعیت جغرافیایی جزیره هرمز و مجاورت آن با تنگه هرمز، آن را کلید خلیج فارس میدانند. همین موقعیت است که جزیره هرمز را در طول تاریخ، از نظر راهبردی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته است.
در گذشته هرمز نام بندری معتبر در مصب رود میناب با خلیج فارس بوده است. شهر میناب کنونی بر روی خرابههای بندر هرمز قدیم ساخته شده است. هرمز قدیم در اوایل عهد مغول تجارت پر رونقی داشته است اما با هجوم مغولان در حدود سال ۷۰۰ هجری قمری، مردم شهر هرمز ابتدا به جزیره قشم و سپس به جزیره هرمز که در آن زمان زرون (معرب آن جرون که بعدها نام بندری در محل بندرعباس کنونی شد و به تلفظ پرتغالی بندر گمبرون خوانده شد) نام داشت کوچ نمودند و شهری در آن بنا کردند و نام آنرا به یاد شهر قدیم خود هرمز گزاردند. به تدریج و طی قرون بعد این شهر نام خود را به همه جزیره داد و بندر جرون (گمبرون بعدی) نام خود را از آن وام گرفت. عظمت جزیره هرمز به قدری شد که ۲ قرن بعد و تا زمانیکه توسط پرتغالیها اشغال شد مرکز ولایات خلیج فارس از جمله بحرین بوده است. شاه عباس در سال ۱۶۲۲ میلادی جزیره هرمز و سواحل جنوبی ایران در خلیج فارس را از اشغال پرتغالیها خارج ساخت و شهرهای هرمز و گمبرون را تخریب نمود و بندرعباس فعلی را بر خرابههای گمبرون استوار کرد. هرمز امروز به هیچ عنوان رونق گذشته را ندارد.
در مسیر دریایی قشم به جزیره هرمز کوههایی به رنگ زرد، سفید و قرمز دیده میشود. در میان این کوهها، کوه قرمز رنگی وجود دارد که خاکش خوراکی است و مردم محلی از خاک سرخ آن به عنوان ادویه در طبخ ماهی و نان و تهیه ترشی، مربا و سُس استفاده میکنند. مردم محلی این کوه را «گِلَک» مینامند و خاک سرخ آن را مانند نمک در تهیه انواع غذاها مصرف میکنند. این کوه با ارتفاع تقریبی ۲۰۰ متر در جنوب جزیره هرمز قرار گرفته است و از خاک آن در صنایع سرامیک سازی و رنگسازی نیز استفاده میشود.
سطح جزیره هرمز را طبقات رسوبی و آتشفشانی تشکیل داده است. طبقات نمکی نیز به صورت تپههایی قسمت اعظم جزیره را پوشاندهاند و اغلب از جنس نمک خوراکی هستند.
بلندترین نقطه جزیره هرمز ۱۸۶ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بیشترین قطر جزیره ۸ کیلومتر است.
استخراج و صدور خاک سرخ جزیره هرمز یکی از مهمترین منابع درآمد اهالی هرمز است.
نمک آبی و سنگ لاشه از دیگر معادن جزیره هرمز هستند.
جزیره هرمز آب شیرین ندارد و آب آشامیدنی آن از بندرعباس تأمین میشود. جزیره هرمز در میان زمین شناسان به علت این که از انواع خاکهای مختلف تشکیل شده و تنوع بالایی دارد به بهشت زمینشناسی مشهور شده است.
در سال ۹۰۹ میلادی دریانورد پرتغالی “آلفونسو د آلبوکرک“ که به مستعمرات پرتغال در آسیا سفر کرده بود بر حسب اتفاق گذرش به خلیج فارس افتاد و با آن نواحی آشنایی پیدا نمود و بلافاصله با حضور در دربار “مانوئل“ پادشاه پرتغال طرح خود برای اشغال جزایر خلیج فارس را ارائه نمود و به تصویب رساند. او در سال ۹۱۲ میلادی به خلیج فارس بازگشت و پس از کشتار و وحشیگری فراوان موفق به فتح هرمز در سال ۹۱۳ گردید و قلعهای در جزیره هرمز ساخت. مردم هرمز در طول سالهای اشغال مکرراً سر به شورش برداشتند. جزیره هرمز در سال ۱۰۳۱ خورشیدی توسط یکی از امرای شاه عباس به نام “امام قلی خان“ از اشغال پرتقالیها خارج شد و آزاد گردید. هم اکنون آثار و خرابههای ابنیه و قلعه پرتغالیها و توپهای آن در شمال جزیره هرمز و در نزدیکی آبادیهای فعلی دیده میشود.
سه نقطه استراتژیک برای حاکمیت بر تجارت دنیا:
آلبوکرک پرتغالی اعتقاد داشت هرکشوری که سه نقطه (۱) مالاگا، (۲) عدن و (۳) هرمز را در اختیار داشته باشد بر تجارت دنیا حاکم خواهد بود.
اهمیت هرمز آنقدر بود که استعمارگران انگلیسی را نیز به طمع انداخته بود. سپاه ایران به دلیل شکایتهای ایرانیان گمرون قصد تنبیه پرتغالیها در خلیج فارس کرد و نه تنها جزیره هرمز را آزاد ساخت بلکه پرتغالیها را تا مومباسا در کنیا مجبور به عقبنشینی کرد؛ و این مقدمهای برای شکستهای پی در پی پرتغال در شرق آفریقا شد و با حمایت شاه ایران، امام مسقط موفق شد قلعه عظیم ممباسا را در جنگ خونینی که به جنگ صلیبی ممباسا معروف است را تصرف کند. ایران تا سال ۱۸۲۰ میلادی پرچمدار تمام خلیج فارس و دریای عمان و بحر فارس شد. انگلیسی ها که از شکست پرتغالی ها خرسند بودند و به قدرت ایران اعتراف داشتند و ایران را تنها رقیب قدرتمند عثمانیها میدانستند. حتی درعهدنامه مجمل ۱۸۰۹ و عهدنامه مفصل ۱۸۱۲ زمانیکه انگلیس به عنوان ابرقدرت جهان ظهور میکرد حاکمیت ایران را بر کل خلیج فارس به رسمیت شناخت.
موزه و نگارخانه دائمی احمد نادعلیان در جزیره هرمز، محلی است که آثار این هنرمند به نمایش درآمدهاند. این مکان در محله قدیمی شهر هرمز است.
آدرس جزیره هرمز:
ایران، بندرعباس، جزیره قشم، جزیره هرمز