روستای تاریخی خورنگان
درباره روستای تاریخی خورنگان:
خورگاه، خرگاه، خرگان، خورگان، خرنگان، خورنگان، خرنجان نام روستایی در بخش نوبندگان فسا است.
روستای خورنگان فسا یک روستای باستانی است و قدمت زیادی دارد.
زرتشت خورگان و مزدک؛ دو شخصیت باستانی ایران در زمان ساسانیان بوده اند که از روستای خورنگان فسا برخواسته بودند و گفته های فراوانی در مورد آنها وجود دارد. انوشــیروان پادشاه بزرگ ساسانی، حدود نیم قرن از سال ۵۳۱ تا ۵۷۹ میلادی سلطنت کرد، نخستین اقدام اوکشتن مزدک بود که در اواخرسلطنت پدرش قباد به پیامــبری برخاسته و گروهی به او گرویده و حتی قباد هم به گفته فــردوسی؛ شاعر نامدار و بلند پایه؛ آیین او را پذیرفته بود. انوشیروان توانست به کمک ارتشی نیرومند در وهله اول شورشهایی که از سوی پیروان مزدک و برادران او و سایر اشخاص با نفوذ و ناراضی بر پا شده بود فرو نشاند. انوشیروان دستورداد که مزدق (مزدک) که گفته بود مردم در اموال و زنان متساوی اند با زرتشت ابن خورگان که در دین مجـوس بدعت آورده بود، هر دو را بکشند.
زمانیکه جنوب ایران توسط سپاهیان عمر ابن خطاب و عثمان (خلفای دوم و سوم بعد از رحلت پیامبر اسلام) فتح شد بطورکلی زبان عربی نیز در ایران متداول گردید. بسیاری از لغات وکلمات فارسی با عربی آمیخته وگاهی حروف وکلمات جایگزین دیگری شدند و چون حروف فارسی (پ، چ، ژ، گ) در زبان عربی نبود، اعراب برای خواندن و نوشتن کلماتی که دارای این حروف بودند معادل آنرا که در تلفظ به آن حرف نزدیک بود می آوردند. از معادل این حروف به ترتیب ( ب یا ف بجای پ)، (س یا غ بجـای چ)، (ج یا ی بجای ژ)، و (ج بجای گ) استفاده می کردند. همین امر باعث شد که در طول ۲۰۰ سال حاکمیت اعراب بر ایران نام بسیاری از اماکن شـهر و روستا دچار تغییر و تحول گردد، برای نمونه گهرم (به معنای جای گرم) به جهرم، پسا یا بسا (بس آنرا از هـمه امکانات) به فسا؛ اسپاهان یا سپاهان به اصفاهان و صفاهان سپس اصفهان؛ گلیان به جلیان؛ نوبندگان به نوبندجان و خُرنگان به خُرنجان؛ خورگان به خورجان؛ خـورنگان به خورنجان و با حذف حرف (واو) به خُـرنجان تغییر یافته است. این اهـمال سلایق در زبان محاوره ای مردم، همه جا از معـانی واقعی کاسته است که نمونه دیگرآن نام روستای «دستجه» فسا است.که در اصل نام آن در زمانهای قدیم (از دوره ساسانی) به اسم «دستگاه» (جای گروه ها و مردم بوده) و سپس به تلفظ عامه به دسـتگه و در زمان تسلط اعراب دسـتجه نامیده شد.
بنا به گفته ها و با توجه به پیدا شدن خمره های گلی و سفالین در زمینهای شرقی روستای فعلی به نام زمین های حسن آباد در شرق وگودجافا یا جفا در جنوب روستا، قبل از ساخت و ساز منازل در محل فعلی، مردم در آن دو مکان ساکن بوده اند و به مرور زمان و بر اثر ناسازگاری بلاهای طبیعی ناچار به کوچ کردن به مکان فعلی شدند.
اکثریت آگاهان با مشاهده و یا شنیدن از پیشینیان، ابتدا محل جافا در جنوب روستا را اولین زیستگاه مردم خورنگان می دانند که امروز آن محل به نام زمین های «گود جـافا» مشهـور است (که بطور واضح زمین های کشت و زرع از میدان ورزشی تا بالاسر تلمبه تیمسار سید محمود همایونی را شامل می گردد). اما از تاریخ اولین بنا، در آن محل، اطلاع دقیقی در دست نیست. گویا جافا؛ آبادی بزرگ و پررونقی بوده است که دارای برج و باروهای محکم بوده است و جمعیت فراوانی را نیز در خود جای داده بوده است، و شغل اکثریت آنان کشاورزی و دامپروری بوده است.
طبق گفته اهالی؛ بنای روستا در محل جافا همزمان با رونق آبادی بزرگی در شمال روستای فدشکویه به نام سنگ سیاه بوده است. بنا بر همین گفته ها این آبادی بر اثر سیل رو به ویرانی گذاشت و مردم ناچار شدند به محل امنی پناه ببرند.که آن محل امن جز در شرق روستای امروز یعنی دامنه حسن آباد جایی دیگری نبود. لذا سالها در حسن آباد زندگی نمودند، تا اینکه در۳۰۰ سال پیش رودخانه شرقی روستا به نام رود خانه حسن آباد که از دامنه کوه تی چِنگ که در فصول بارندگی جاری می شود، مردم را تهدید و ناچار آنجا را نیز رها و به جای امن دیگری که امروز به پل حمام معروف است نقل مکان نمودند. با افزایش جمعیت و نیاز به فضای بیشتر و محدودیت چهار دیواری قلعه، مردم به بیرون از قلعه کشانیده شدند و منازل مسکونی افزایش یافت.
تشکیل روستای فعلی از محله بالا حد فاصل پل حمام تا جاییکه امروز مسجد محله بالا (مسجـد صاحب الزمان) می باشد شروع و در ادامه رو به سمت جنوب و شـرق گسترش یافت و در ادامه از اطراف به جز قسمت شمالی که محدود به باغات و جاده اصلی بود، ساخت و ساز افزایش یافت.
شکل و سمت و سوی منازل مسکونی خـــورنگان همان سبک و سیاقی است که در اکثر روستاهای مجاور می باشد. هر چند وسعت روستا ازگستردگی چندانی برخوردار نیست اما همین مقدار، از تنوع و رنگ و هوای متفاوتی برخوردار است.
وجود باغات و باغچه های فراوان در شمال، شمال شرقی و غرب روستا و مزارع سرسبز کشاورزی در جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق فضای روستا را جذاب نموده است که این زیبایی در فصول مختلف سال با تنوع محصولات کشاورزی کاملاً متغیر است.
از سوی دیگر محله های مختلف در روستا نیز به نحوی بر اصالت و قدمت این محله ها صحه می گذارد. با توجه به پیشینه بعضی از این محله ها می توان فهمید، اصیل ترین این مردم از لحاظ قدمت و اسکان، چه کسانی هستند. از جمله این محله ها را به اسم و رسم چنین می توان یاد کرد: محله های حموم (حمام) کهنه، باغچه کوچوکو، کوچه باغی، انجیری، پل حمام، باغچه ساروجی (کارگاه بلوک زنی حیدری)، رییس هادی خانی (محل شمال غربی امامزاده)، آقا میرزا آقایی (محل منازل عشایر محل بالا)، کوله خانی، گود مَحکی، گود میشی (شرق دبیرستان پسرانه)، گود تارادون (توره دان)، گود جافا، سفید گونی، برج طویل، باقــلا زار (سید هاشمی)، پشت فـــضا، بادام زار، شش قطار، سوخته زار، دِهو، پل باغ، باغ خانمی (مربوط به والده تیمسار سید محمود همایونی)، گود ملخی، جدول کهنه (در قبله امامزاده) و نهرگذر (نرگزار-نرگس زار) که امروز در آنها ساخت و ساز شده است.
زمین های کشاورزی اطراف روستا نیز دارای اسامی متناسب با طبیعت خود، یا به نام صاحبان اولیه آنان، یا به وجهی حاکی از حوادث و اتفاقات گذشته است.
آدرس روستای خورنگان:
ایران، شیراز، فسا، روستای تاریخی خورنگان