مسجد تاریخانه دامغان | قدیمی ترین مسجد ایران
درباره مسجد تاریخانه دامغان | قدیمی ترین مسجد ایران:
تاریخانه مربوط به دوره ساسانیان (قبل از اسلام) و همچنین سدههای ۲ و ۳ و ۵ هجری قمری است.
تاریخانه به زبان ترکی به معنای خدایخانه و به عبارتی خانه خدا است و خود از آثار باستانی دامغان مربوط به دوران قبل از اسلام است.
پژوهشگران باستان شناسی بیان می کنند پیش از آنکه عمر بن خطاب بر ساسانیان غلبه کند و مردم ایران با اسلام آشنا شوند؛ تاریخانه آتشکده بوده است و بعداً به مسجد تبدیل شده است.
ساختمان بنای مجدد تاریخانه مربوط به قرن ۲ هجری قمری است و شیوه ساختمان آن نیز به شیوه بناهای دوران ساسانیان است.
مسجد تاریخانه نمونه بسیار زیبا و کاملی نیز از مساجد قرن های آغازین اسلام به شمار می رود.
ساختمان مسجد تاریخانه دربردارنده یک صحن یا حیاط مرکزی است که پیرامون آن را رواق های سرپوشیده احاطه کرده اند.
شبستان مسجد تاریخانه بر روی ۱۸ ستون مدور (۳ ردیف ۶ تایی) استوار شده است. این ستونها ۱۵۰سانتیمتر قطر دارند و از نظر ویژگیهای معماری همانند ستونهای کاخ های ساسانیان هستند.
طاق های مسجد تاریخانه با آجر ساخته شده اند و به طاق های دوره پیش از اسلام، یعنی عهد ساسانیان همانندی و همسانی بسیار دارند.
ستون هایی مدور مسجد تاریخانه با آجرهایی به ابعاد ۳۵*۳۴*۷ سانتیمتر ساخته شده اند و به نام چهل ستون معروف هستند اگرچه تعداد ستونهای مسجد تاریخانه ۲۶ عدد است که ۱۸ ستون آن در یک طرف و ۵ ستون در سمت دیگر و ۳ ستون در مقابل قرار گرفته است. محیط هر ستون حدود ۵ متر و بلندای آن از سطح زمین تا محلی که طاق ها برآن سوار شده اند حدود ۳ متر و تا پشت بام ۶ متر می باشد.
طاق های (سقف) ساختمان مسجد تاریخانه با گذشت زمان فرو ریخته بود به همین دلیل با خشت خام بر طاق های مزبور سقف زدند و آن را بازسازی کردند.
سمت غرب مسجد ۷ دهانه و طاق وجود دارد. در بین این ۷ دهانه یک دهانه و طاق بزرگتر وجود دارد که آثار محراب و منبر مسجد در این دهانه دیده میشود.
صحن مسجد تاریخانه تقریباً مربع شکل است و ۲۷ متر طول و ۲۶ متر عرض دارد.
با گذشت زمان، مسجد تاریخانه دامغان بارها مرمت و بازسازی شده است.
مناره ای آجری در دوره سلجوقیان به مجموعه تاریخانه افزوده شده است که اکنون ۲۵ متر ارتفاع دارد و بدنه آن با آجرکاری تزیین شده است. طبق کتیبه کوفی مسجد، بانی این منار بختیار بن محمد حاکم ایالت قومس و ممدوح منوچهری دامغانی هستند که در قرن ۵ هجری قمری این منار را به مسجد تاریخانه دامغان اضافه کردند.
منار سلجوقی مسجد تاریخانه سکو ندارد و از روی زمین مدور ساخته شده است بطوریکه محیط مناره در قسمت تحتانی حدود ۱۳ متر و در قسمت فوقانی حدود ۷ متر است.
داخل مناره سلجوقی مسجد تاریخانه ۸۶ پله وجود دارد و نقوشی از آجر در روی منار هست که به منزله نما و تزیین آن محسوب میشود.
آدرس مسجد تاریخانه دامغان:
ایران، سمنان، دامغان، خیابان ایستگاه راه آهن، مسجد تاریخانه دامغان