خانه مردم شناسی بومیان جزیره کیش
درباره خانه مردم شناسی بومیان جزیره کیش:
خانه مردم شناسی بومیان کیش در یک بنا با قدمت ۲۰۰ سال در قدیمی ترین محله جزیره کیش یعنی محله سفین قدیم قرارد دارد.
خانه مردم شناسی بومیان کیش در زمینی به مساحت ۱۲۰۰ مترمربع حدود ۲۰۰ سال پیش بنا شده است و دارای ۱۵ اتاق و ۲ حیاط مجلسی و حیاط خانوادگی می باشد و از سبک معماری کاملاً بومی برخوردار است.
خانه مردم شناسی بومیان کیش به منظور معرفی تاریخ، فرهنگ، آداب و رسوم، معیشت و صنایع دستی منحصر به فرد بومیان کیش، در پاسخ به علاقه گردشگران بیشمار جزیره کیش راه اندازی شده است.
خانه مردم شناسی بومیان کیش نمادی از اصالت مهمان نوازی مردمان کیش است.
صاحب اصلی خانه مردم شناسی بومیان کیش مرحوم حاج عبدالله بن شاهین شخصیت معروف و محبوب کیش در ۸۰ سال گذشته، تاجر مروارید و صاحب یکی از بزرگترین لنج های بادبانی زمان خودش است که به حرفه نجاری و گلافی (لنج سازی) نیز مهارت داشته است و این منزل را از ۳ نسل قبل از خود به ارث برده بود.
خانه مردم شناسی بومیان کیش برای بومیان نسل گذشته کیش بویژه اهالی سفین قدیم منزلت و جایگاه ویژه ای دارد. زیرا اغلب آنها مکتبخانه و فراگیری قرآن را در این خانه گذرانده اند و در واقع این خانه در گذشته حکم مدرسه محله سفین را داشته است.
در خانه مردم شناسی بومیان کیش بصورت زنده شیوه معیشت و کار بومیان کیش در دوران قدیم به گردشگران معرفی می شود. همینطور تعداد زیادی از ابزار و وسایل قدیمی پخت و پز، صید مروارید، ماهیگیری، مکان نگهداری خرما و تهیه شیره خرما بصورت سنتی، ۲ حلقه چاه آب برای تامین آب شرب ساکنان در معرض دید گردشگران قرار گرفته است.
خانه مردم شناسی بومیان کیش دارای دو حیاط است:
(۱) حیاط مجلسی آن مخصوص مهمان ها و مرد نامحرم به ویژه غریبه هاست و از یک درب اختصاصی و یک اتاق تابستانی (مجلس) و یک اتاق زمستانی و تعدادی انبار و یک حلقه چاه برخوردار است.
(۲) حیاط دیگر این خانه؛ حیاط خانه است که مخصوص خانواده است و مردان غریبه و نامحرم حق ورود به آن را نداشتند، اتاق خواب های زمستانه و تابستانه، آشپزخانه، مکتبخانه، اتاق مهمان زنان، انبار خرما، انبار علوفه و محل نگهداری گاو و گوسفند و یک حلقه چاه در این حیاط قرار دارند، این حیاط دارای درب ورودی مخصوص خانواده است.
خانه مردم شناسی بومیان کیش دارای ۱۵ اتاق از جمله اتاق های زیر بوده است:
- اتاق مهمان مرد،
- اتاق زمستانی،
- انبار خرما و محل استحصال شیره خرما،
- اتاق تابستانی،
- آشپزخانه،
- اتاق خواب،
- اتاق مهمان زنان،
- مکتبخانه،
- حجله و …
اتاق مجلس یا اتاق مهمان مردان یک اتاق تابستانی است که با برخورداری از بادگیرهای تاقچه ای در بخش حیاط مجلسی خانه قرار دارد که مختص مهمانان مرد که به خانه می آمدند بوده است و نشان از مهمانوازی و ارزش والای مهمان برای بومیان دارد زیرا از نظر بومیان کیش، مهمان حبیب خداست و حسن استقبال از مهمان را جزو وظایف شرعی و دینی خود می دانند، جلوی این اتاق سایبانی از برگ های نخل قرار دارد که در تابستان استفاده می شده است.
در کل بعلت جایگاه اجتماعی ویژه صاحب این خانه در جزیره کیش که به کرم و مهمان نوازی نیز معروف بوده است خانه تقریباً در تمامی ایام سال پذیرای مهمان های دور و نزدیک بوده است.
فناوری استحصال شیره خرما مختص بومیان جزیره کیش است و سابقه ۶۰۰ ساله دارد و تا کنون این شیوه در هیچ جایی از ایران مشاهده نشده است.
چندول عبارت است از اتاقی با ابعاد ۲ در ۲ یا بزرگتر که محل نگهداری چند صد کیلو خرما بوده است. یکی از الزام های انبار کردن خرما این بود که در معرض وزش باد نباشد زیرا خرما در معرض باد سریع خشک می شود، بنابراین چندول را در گوشه ای از حیاط می ساختند و در آن زنبیل های حصیری خرما را انبار می کردند، بعد از مدتی شیره خرما از سبدها تراوش می کرد. برای استفاده از شیره؛ کف انبار را با استفاده از ساروج نفوذ ناپذیر می کردند و کف را به صورت V و پشته درست می کردند. جوی ها با شیب ملایم به گوشه ای از چندول دارای حفره برای جمع کردن شیره وجود داشت. شیره جمع می شد و بدون نیاز به ورود به داخل چندول شیرخرما را هر چند روز جمع آوری می کردند.
بعلت مصرف بالای خرما (توسط خانواده، میهمانان، خدمه، جاشوهای لنج) این خانه (که اکنون خانه مردم شناسی بومیان کیش شده است) دارای ۲ انبار چندول می باشد که آثار شیره و هسته های خرما از ۶۰ سال پیش در یکی از این انبارها وجود دارد.
اتاق مصیف: بومیان کیش به اتاقی که جهت استفاده در تابستان که با سبک خاصی ساخته می شود مصیف (اتاق تابستانه) می گویند. این اتاق بر روی سکویی با ارتفاع ۱٫۵ متری نسبت به سطح زمین ساخته می شود و دور تا دور آن پنجره و بادگیرهای تاقچه ای می ساختند و در هنگام تابستان بادگیرها و پنجره ها را باز می کردند تا هوا در آن جریان پیدا کند که باعث خنک شدن اتاق می شد. این اتاق تنها در تابستان استفاده می شد و زمستان بادگیرهای آن با سنگ و چوب و گل پوشانده می شد.
مطبخ یا آشپزخانه: بومیان جزیره کیش قسمتی از حیاط را مسقف می کردند و با اختصاص دریچه هایی برای خارج شدن دود ناشی از آشپزی جهت پخت و پز استفاده می کردند. این نوع آشپزخانه ها درب نداشته و اغلب در فصل تابستان از آن جهت پخت و پز غذا و نان های محلی و آسیاب کردن گندم و غیره استفاده می کردند. بومیانی که بضاعت مالی کمی داشتند بجای استفاده از دیوار از دعن (برگ های بافته شده درخت خرما) جهت ساخت آشپزخانه تابستانی استفاده می کردند.
آشپزخانه خانه مردم شناسی بومیان کیش با همان سبک قدیم احیاء شده و وسایل قدیمی پخت و پز در آن قرار داده شده است. هنوز برنج و نمک و نشاسته چهل سال قبل در این مکان قابل مشاهده است.
بیت العود یا اتاق خواب: اتاق خواب اصلی که خاص صاحبخانه بوده است و با آینه های بزرگ و کوچک تزیین شده و تاقچه های آن با ظروف چینی و اشیاء زینتی تزیین شده است و وسایلی از قبیل: صندوق های چوبی، رادیو و تلویزیون قدیمی (با قدمت ۴۰ سال) و یک تخت ۲ نفره چوبی با قدمت ۸۵ سال که صاحبخانه از سفرهای خود به هندوستان خریداری کرده است در این اتاق وجود دارد. این اتاق همانند دیگر اتاق ها از حمام مخصوص به خود برخوردار است. این اتاق جزء قدیمی ترین اتاق های خانه مردم شناسی بومیان کیش است و جهت افزایش استحکام آن از ساروج استفاده شده است که تا حدود ۴۰ سال پیش مورد استفاده اعضای خانواده قرار می گرفته است.
بیت الافروخ یا مکتبخانه: این خانه که در حال حاظر خانه مردم شناسی بومیان کیش است در گذشته حکم مدرسه روستای سفین را داشته است و ۴ نسل پیش بومیان تا ۴۰ سال پیش در این خانه آموزش قرآن می دیدند و برای همین این خانه برای آنها ارزش و اعتبار خاصی دارد و یادآور خاطرات دوران کودکی آنهاست.
بیت القهوه یا اتاق مهمان زنانه: اتاقی که مخصوص پذیرایی از زنان محله و مهمان که به این خانه تردد می کردند. جدای از مردان، زنان هم همه روزه چه بعنوان دید و بازید و چه به عنوان مهمان به این خانه رفت و آمد داشتند. بیت القهوه بعلت اینکه یک قسمت از اتاق مخصوص تهیه قهوه و چای مهمانان نیز بوده به این نام معروف است.
الفرشه یا حجله: یکی از اتاق خواب های مهم و قدیمی این خانه است که به منظور نشان دادن آداب و رسوم ازدواج بومیان کیش به عنوان حجله در نظر گرفته شده است. در فرهنگ بومیان کیش؛ حجله در خانه عروس آماده می شد و یکی از اتاق های خانه به صورت کامل با پارچه های رنگی پوشانده می شد و با آینه های بزرگ و کوچک و دیگر وسایل تزینی آن زمان آراسته می شد و عروس و داماد زندگی مشترک خود را در آن شروع می کردند و به مدت حدود یک ماه برای تازه عروس و داماد پا برجا بود.
بخار یا انبار مواد غذایی: با توجه به اقتصاد خودمصرفی بومیان کیش و شرایط جزیره ای کیش، واحد مسکونی باید قابلیت نگهداری مواد غذایی مورد نیاز خانوداه در طول سال را دارا باشد. در جزیره کیش به طور کلی به انبار، بخار گفته می شود و در آنجا برنج، آرد، خمره های ماهی شور و صندوق های ماهی خشک شده و دیگر مواد غذایی نگهداری می شده است.
بخار یا انبار ابزار صید و شناورها: باتوجه به اینکه صاحبخانه قدیم خانه مردم شناسی بومیان کیش خود دارای یکی از بزرگترین لنج های بادبانی ۸۰ سال پیش کیش بوده است و جهت صید مروارید و سفرهای هند و آفریقا از آن استفاده می کرد؛ ۲ اتاق بزرگ این خانه اختصاص به انبار ابزار صید و شناور داشته است و تمام تجهیزات لنج، ابزار غواصی و صید مروارید و ماهیگیری در آن نگهداری می شد.
بخار الهوش یا انبار علوفه گاو و گوسفند: در معیشت بومیان کیش دامداری و پرورش گاو و گوسفند جهت بدست آوردن لبنیات و گوشت آنها از جایگاه خاصی برخوردار است و همچنین دارای جنبه مذهبی نیز می باشد زیرا وجود دام جهت قربانی، عقیقه و غیره ضروری است و اکثر بومیان جزیره کیش در خانه های خود گاو و گوسفند پرورش می دادند. در این خانه نیز تعدادی گاو و گوسفند نگهداری می شده است که یکی از اتاق های خانه جهت نگهداری علوفه و غذای دام ها استفاده می شده است.
سیم یا تخت خواب تابستانی: تخت خواب تابستانی که با چوبهای چندل و دعن (شاخه های بهم بافته نخل) با ارتفاع ۱٫۵ متری ساخته می شد و شبهای تابستان جهت استراحت و خواب استفاده می شده است. این خانه در قدیم ۲ سیم داشته است که یکی از آنها به همان سبک قدیم آن بازسازی شده است.
زریبه یا باغچه منزل: بومیان کیش همیشه بخش مجزایی از حیاط خانه خود را به باغچه اختصاص می دادند و در درختان نخل، کنار، انجیر، لوز (گاروم زندگی) می کارند. از زریبه جهت کاشت انواع صیفی جات و سبزی ها از جمله گوجه فرنگی، هندوانه، خربزه، پیاز، تربچه و سبزی استفاده می کردند و همیشه یک حلقه چاه جهت آبیاری آن در مجاورت آن حفر می کردند. زریبه خانه خانه مردم شناسی بومیان کیش مجدداً احیا شده است و وسایل و ابزارهای کشاورزی ۸۰ سال پیش در معرض نمایش قرار دارد.
نژاد بوميان كيش، دراويدي، سومري، نورديك، سامي، سياه پوست و سفيد پوست بوده است.
آدرس خانه مردم شناسی جزیره کیش:
ایران، جزیره کیش، خانه مردم شناسی جزیره کیش